Facebook, hi5, MySpace. Αν δεν είστε εγγεγραμμένοι σε ένα από αυτά, τότε μάλλον θεωρείστε... νεάντερταλ σε θέματα κοινωνικής δικτύωσης. Το φαινόμενο των socialnetworks δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο, ούτε τους επιστήμονες, που οι απόψεις τους επι του θέματος ποικίλλουν. Η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι πλέον ένα πολύ συχνό φαινόμενο και κατά συνέπεια αποτελεί αντικείμενο μελέτης και της ψυχολογίας. Αφενός η επιστήμη της ψυχολογίας μπορεί να ωφεληθεί από την παρατήρηση της συμπεριφοράς των ατόμων που είναι μέλη κοινωνικών δικτύων και αφετέρου η χρήση των online κοινωνικών δικτύων έχει άμεση συσχέτιση με την ψυχολογία του ανθρώπου. Συχνό είναι πλέον το φαινόμενο των ερευνών σχετικά με τα κοινωνικά δίκτυα και τις αλληλεπιδράσεις τους με τους ανθρώπους Πως όμως η κατάσταση έχει ξεφύγει από κάθε ελεγχο με αποτέλεσμα ορισμένοι να βρίσκουν την ύπαρξη και τον εαυτό τους μέσα από τέτοιου είδους sites και πως η σημερινή κοινωνία εχει φτάσει στο σημείο να θεωρεί συναισθηματικά "ασφαλέστερη" την επικοινωνία μέσω social networks?Τα συμπεράσματα πραγματικά ξαφνιάζουν!
Κατάθλιψη, απομόνωση, εσωστρέφεια, κοινωνική φοβία, διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής συνοδεύουν πολύ συχνά τα περιστατικά εθισμού και συστηματικής ενασχόλησης με socialnetworks.
Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ποσοστά συννοσηρότητας 60%, με άτομα εθισμένα σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης να παρουσιάζουν ταυτόχρονα άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, και όχι σπάνια να καταφεύγουν και σε κατάχρηση ουσιών.
Πιο συγκεκριμένα:Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη από τον Larry Rosen, καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, η υπερβολική χρήση του Facebook μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτών των ψυχικών διαταραχών στους εφήβους.
Κάποιες από τις αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης του Facebook από εφήβους είναι:
• Ανάπτυξη ναρκισσιστικής συμπεριφοράς.
• Παρουσία άλλων ψυχολογικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένης της αντικοινωνικής συμπεριφοράς, της μανίας και των επιθετικών τάσεων.
• Η χρήση της τεχνολογίας σε καθημερινή βάση, συμπεριλαμβανομένου του Facebook και των video games, μπορεί να αυξήσει την ανάγκη απουσίας από το σχολείο, πιθανότητα ανάπτυξης πόνων στο στομάχι, διαταραχές ύπνου, άγχος, κατάθλιψη.
• Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι όσοι μαθητές ή φοιτητές παρακολουθούν το Facebook κατά τη διάρκεια της μελέτης τους έχουν χαμηλότερους βαθμούς.
• Τέλος, μεγάλο ποσοστό σπουδαστών που κρατά το Facebook ανοιχτό κατά τη διάρκεια της μελέτης έκαναν διάλειμμα κάθε 15 λεπτά για να ελέγξουν το προφίλ τους.
Ας δούμε λοιπόν αναλυτικότερα τις επιπτώσεις των socialnetworksσε σε μερικές μόνο πτυχές της ανθρώπινης ψυχολογίας:
Κατάθλιψη, απομόνωση, εσωστρέφεια, κοινωνική φοβία, διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής συνοδεύουν πολύ συχνά τα περιστατικά εθισμού και συστηματικής ενασχόλησης με socialnetworks.
Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ποσοστά συννοσηρότητας 60%, με άτομα εθισμένα σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης να παρουσιάζουν ταυτόχρονα άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, και όχι σπάνια να καταφεύγουν και σε κατάχρηση ουσιών.
Πιο συγκεκριμένα:Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη από τον Larry Rosen, καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, η υπερβολική χρήση του Facebook μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτών των ψυχικών διαταραχών στους εφήβους.
Κάποιες από τις αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης του Facebook από εφήβους είναι:
• Ανάπτυξη ναρκισσιστικής συμπεριφοράς.
• Παρουσία άλλων ψυχολογικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένης της αντικοινωνικής συμπεριφοράς, της μανίας και των επιθετικών τάσεων.
• Η χρήση της τεχνολογίας σε καθημερινή βάση, συμπεριλαμβανομένου του Facebook και των video games, μπορεί να αυξήσει την ανάγκη απουσίας από το σχολείο, πιθανότητα ανάπτυξης πόνων στο στομάχι, διαταραχές ύπνου, άγχος, κατάθλιψη.
• Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι όσοι μαθητές ή φοιτητές παρακολουθούν το Facebook κατά τη διάρκεια της μελέτης τους έχουν χαμηλότερους βαθμούς.
• Τέλος, μεγάλο ποσοστό σπουδαστών που κρατά το Facebook ανοιχτό κατά τη διάρκεια της μελέτης έκαναν διάλειμμα κάθε 15 λεπτά για να ελέγξουν το προφίλ τους.
Ας δούμε λοιπόν αναλυτικότερα τις επιπτώσεις των socialnetworksσε σε μερικές μόνο πτυχές της ανθρώπινης ψυχολογίας:
Μελέτη του Πανεπιστημίου του York, εξέτασε τις προσωπικότητες και τις συνήθειες ενός τυπικού χρήστη κοινωνικών δικτύων και το πόρισμα του ήταν σαφές: Ο ναρκισσισμός είναι το νούμερο 1 χαρακτηριστικό.Η μελέτη απέδειξε την άμεση σχέση που έχει ο χρόνος που σπαταλά κάποιος στο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης, με το πόσο ναρκισσιστής είναι.
Έτσι λοιπόν, οι χρήστες που έμπαιναν πολλές φορές την ημέρα στο λογαριασμό τους, είχαν υψηλότερο σκορ στο ψυχολογικό τεστ που αφορούσε το ναρκισσισμό!
Στο σημείο αυτό, είναι χρήσιμο να διευκρινιστεί πως ο ορισμός του ναρκισσισμού, έτσι όπως τον εξηγούν οι συγκεκριμένοι επιστήμονες δεν έχει να κάνει ακριβώς με τον ορισμένο από την ψυχιατρική επιστήμη ορισμό. Αντίθετα, για την εν λόγω έρευνα, ο ναρκισσισμός ορίζεται ως η ανάγκη των χρηστών για θαυμασμό από τους άλλους, η εμμονή για επίδειξη των ικανοτήτων και η υπερβολική αίσθηση ότι είναι πάρα πολύ σημαντικοί για την κοινωνία. Επιπλέον, η μελέτη απέδειξε πως οι ενεργοί χρήστες του Facebook έχουν παρ' όλα αυτά πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πράγμα που βέβαια στην ψυχιατρική επιστήμη, αποτελεί σύμπτωμα του ναρκισσισμού. Σύμφωνα με τους ερευνητές του York, ο τυπικός χρήστης του Facebook ενδόμυχα αποζητά την αποδοχή ενός ευρύτερου συνόλου και την επαφή με πολλά άτομα. Κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στην πραγματική του ζωή.
Οι ιστοσελίδες τύπου Facebook ενθαρρύνουν τη στιγμιαία αναγνώριση και ικανοποίηση, ικανοποίηση που οφείλεται στο αίσθημα πληρότητας και ευχαρίστησης που νιώθουν ως τμήμα πλέον του παγκόσμιου ιστού. Η αυτοεκτίμηση αυξάνεται αναλόγως με την κοινωνική δικτύωση . Έτσι οι νέοι αναπτύσσουν εγωκεντρικά σύνδρομα , υποστηρίζει σε συνέντευξή της η Susan Greenfield, νευροεπιστήμονας και διευθύντρια του Βασιλικού Ινστιτούτου της Μεγάλης Βρετανίας. Οι άνθρωποι που είναι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν το Facebook για να προωθήσουν τον εαυτό τους με τρόπο που μπορούν να αναγνωριστούν από τους άλλους. Απο ότι φαινεται οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης έχουν μετατρέψει μια ολόκληρη γενιά χρηστών σε ανθρώπους που έχουν μόνιμη εμμονή με τον εαυτό τους, εμφανίζοντας την “παιδιάστικη” επιθυμία να αναζητούν κάποιου είδους επιβράβευσης σε ότι και να κάνουν.
Έτσι λοιπόν, οι χρήστες που έμπαιναν πολλές φορές την ημέρα στο λογαριασμό τους, είχαν υψηλότερο σκορ στο ψυχολογικό τεστ που αφορούσε το ναρκισσισμό!
Στο σημείο αυτό, είναι χρήσιμο να διευκρινιστεί πως ο ορισμός του ναρκισσισμού, έτσι όπως τον εξηγούν οι συγκεκριμένοι επιστήμονες δεν έχει να κάνει ακριβώς με τον ορισμένο από την ψυχιατρική επιστήμη ορισμό. Αντίθετα, για την εν λόγω έρευνα, ο ναρκισσισμός ορίζεται ως η ανάγκη των χρηστών για θαυμασμό από τους άλλους, η εμμονή για επίδειξη των ικανοτήτων και η υπερβολική αίσθηση ότι είναι πάρα πολύ σημαντικοί για την κοινωνία. Επιπλέον, η μελέτη απέδειξε πως οι ενεργοί χρήστες του Facebook έχουν παρ' όλα αυτά πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πράγμα που βέβαια στην ψυχιατρική επιστήμη, αποτελεί σύμπτωμα του ναρκισσισμού. Σύμφωνα με τους ερευνητές του York, ο τυπικός χρήστης του Facebook ενδόμυχα αποζητά την αποδοχή ενός ευρύτερου συνόλου και την επαφή με πολλά άτομα. Κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στην πραγματική του ζωή.
Οι ιστοσελίδες τύπου Facebook ενθαρρύνουν τη στιγμιαία αναγνώριση και ικανοποίηση, ικανοποίηση που οφείλεται στο αίσθημα πληρότητας και ευχαρίστησης που νιώθουν ως τμήμα πλέον του παγκόσμιου ιστού. Η αυτοεκτίμηση αυξάνεται αναλόγως με την κοινωνική δικτύωση . Έτσι οι νέοι αναπτύσσουν εγωκεντρικά σύνδρομα , υποστηρίζει σε συνέντευξή της η Susan Greenfield, νευροεπιστήμονας και διευθύντρια του Βασιλικού Ινστιτούτου της Μεγάλης Βρετανίας. Οι άνθρωποι που είναι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν το Facebook για να προωθήσουν τον εαυτό τους με τρόπο που μπορούν να αναγνωριστούν από τους άλλους. Απο ότι φαινεται οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης έχουν μετατρέψει μια ολόκληρη γενιά χρηστών σε ανθρώπους που έχουν μόνιμη εμμονή με τον εαυτό τους, εμφανίζοντας την “παιδιάστικη” επιθυμία να αναζητούν κάποιου είδους επιβράβευσης σε ότι και να κάνουν.
Οι σημερινοί νέοι, που χρησιμοποιούν σελίδες κοινωνικής δικτυωσης , αποδίδουν στις πραγματικές τους ταυτότητες λιγότερη αξία σε σύγκριση με τις διαδικτυακές και δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά στον αληθινό κόσμο. Νιώθουν κατάθλιψη για την ανικανότητα αυτή, αδυνατούν να αντλήσουν ευχαρίστηση από μη ακραίες καταστάσεις, όπως αυτές που προσφέρει ο εικονικός κόσμος. Για το λόγο αυτό τις επιζητούν και στην πραγματική ζωή, με αποτέλεσμα πολλές φορές να φέρονται αντικοινωνικά. Βιώνουν στερητικά σύνδρομα, όταν δεν έχουν πρόσβαση στο διαδυκτιο και εξαρτούν την αυτοεκτίμησή τους από ένα πληκτρολόγιο . Σύμφωνα με μια νέα έρευνα, οι ιστοσελίδες του Facebook, Twitter και Google είναι τόσο εθιστικές, όσο τα ναρκωτικά. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση που δημοσίευσε η εφημερίδα New York Post αναφέρεται ότι οι άνθρωποι, οι οποίοι είναι εξαρτημένοι από τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook ή το Twitter, αντιδρούν ανήσυχα, όπως ακριβώς οι τοξικομανείς. Η έκθεση πρόσθεσε ότι η αντίδραση αυτών των ατόμων ήταν όπως η εξάρτηση των τοξικομανών, που αρνούνται να πάρουν τα φάρμακά τους, όταν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με τη έρευνα, το 53% των ερωτηθέντων ανέφερε πως έχουν «αίσθημα αναστάτωσης από τον κλειστό υπολογιστή». Επιπλέον, περισσότερο από το 40% των ερωτηθέντων που συμμετείχαν στην έρευνα παραδέχθηκε ότι αισθάνονται «μοναξιά» όταν δεν είναι συνδεδεμένοι online.«Η παραίτηση από την τεχνολογία θεωρείται από αρκετούς να είναι τόσο δύσκολη, όσο η διακοπή του καπνίσματος», τόνισε εκπρόσωπος της εταιρείας Intersperience(εταιρεία η οποία διεξήγαγε την έρευνα) στα μέσα ενημέρωσης, σχετικά με τη μελέτη ανθρώπων που στερούνται τις online συνήθειές τους Ο πολύωρος χρήστης, όπως έχει διαπιστωθεί, αποδίδει μεγαλύτερη σημασία σε μια κακή βαθμολογία στα ratings του facebook, παρά σε μια αποδοκιμασία του δασκάλου ή των γονιών του. Στο Facebook ο κόσμος είναι αταξικός. Ο πλούτος, το φύλο, η ηλικία, η καταγωγή, η εθνικότητα, το παρελθόν, τα επιτεύγματα δεν έχουν καμιά σημασία. Εξάλλου, καθένας μπορεί να προσποιηθεί οτιδήποτε. Η διαπραγμάτευση γίνεται επί ίσοις όροις, αλλά με τον διαρκή κίνδυνο να αποδειχθεί φενάκη. Οι περισσότεροι νέοι εκφράζουν αποτροπιασμό και θλίψη, όταν επιχειρούν να μεταφέρουν αυτή την εμπειρία στην πραγματική ζωή. Βυθίζονται έτσι ακόμα περισσότερο στην επίπλαστη κατάσταση των διαδικτυακών κοινοτήτων. Και είναι αυτή η αναντιστοιχία ανάμεσα στην ζωή και την εικονική πραγματικότητα που τελικά οδηγεί στην κατάθλιψη».
Επιπλεον μία «πραγματική» ομάδα ανθρώπων βελτιώνει και ενδυναμώνει την ψυχική διάθεση του ατόμου το οποίο ανήκει σε αυτήν. Μέσα σε μια τέτοια ομάδα , το άτομο παύει να νιώθει μόνο του, «συνθλιμμένο» από προβλήματα τα οποία μέχρι τότε θεωρούσε ότι είναι μόνο δικά του. Παρατηρεί και συγκρίνεται με τα άλλα άτομα της ομάδας σχετικά με την «στάση» τους απέναντι στα ίδια προβλήματα. Μία ομάδα είναι ικανή να επηρεάσει την σκέψη του ατόμου, να το κάνει να επανεξετάσει με την λογική τους φόβους του και να τους ξεπεράσει, συνειδητοποιώντας ότι οι φόβοι μεγεθύνονταν από το ίδιο, καθώς απομονωμένο ένιωθε ανήμπορο. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική υλική υπόσταση αλλά ανάγονται στη σφαίρα του ιδεατού. Δίνουν την δυνατότητα της ελεγχόμενης προβολής, υπό ιδανικό φωτισμό , της ιδανικής έκθεσης φιλτράροντας οτιδήποτε το αρνητικό αφού παρουσιάζονται μόνο οι εξειδανικευμένες πλευρές κάθε θέματος,με αποτέλεσμα τέτοιου είδους σελίδες να συσχετίζονται με έντονες ψυχολογικές επιδράσεις αφου ασκούν επιρροή στον ψυχολογικό κόσμο της νεολαίας (και όχι μονο) και αλλάζουν τη μορφή και τη λειτουργία των σχέσεων.
Επιπλεον μία «πραγματική» ομάδα ανθρώπων βελτιώνει και ενδυναμώνει την ψυχική διάθεση του ατόμου το οποίο ανήκει σε αυτήν. Μέσα σε μια τέτοια ομάδα , το άτομο παύει να νιώθει μόνο του, «συνθλιμμένο» από προβλήματα τα οποία μέχρι τότε θεωρούσε ότι είναι μόνο δικά του. Παρατηρεί και συγκρίνεται με τα άλλα άτομα της ομάδας σχετικά με την «στάση» τους απέναντι στα ίδια προβλήματα. Μία ομάδα είναι ικανή να επηρεάσει την σκέψη του ατόμου, να το κάνει να επανεξετάσει με την λογική τους φόβους του και να τους ξεπεράσει, συνειδητοποιώντας ότι οι φόβοι μεγεθύνονταν από το ίδιο, καθώς απομονωμένο ένιωθε ανήμπορο. Τα κοινωνικά δίκτυα δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική υλική υπόσταση αλλά ανάγονται στη σφαίρα του ιδεατού. Δίνουν την δυνατότητα της ελεγχόμενης προβολής, υπό ιδανικό φωτισμό , της ιδανικής έκθεσης φιλτράροντας οτιδήποτε το αρνητικό αφού παρουσιάζονται μόνο οι εξειδανικευμένες πλευρές κάθε θέματος,με αποτέλεσμα τέτοιου είδους σελίδες να συσχετίζονται με έντονες ψυχολογικές επιδράσεις αφου ασκούν επιρροή στον ψυχολογικό κόσμο της νεολαίας (και όχι μονο) και αλλάζουν τη μορφή και τη λειτουργία των σχέσεων.
Μια νέα έρευνα του Πανεπιστημίου Νάπιερ του Εδιμβούργου έδειξε ότι οι άνθρωποι με τoυς περισσότερες φίλους στο Facebook έχουν αυξημένες πιθανότητες να είναι στρεσαρισμένοι στη ζωή τους.
Το 12% από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι η ενασχόληση με το Facebook τους κάνει να αισθάνονται «ανήσυχοι», ενώ το 32% ανέφερε ότι αισθάνονται «ένοχοι» επειδή στο παρελθόν απέρριψαν αιτήσεις «φιλίας». Το γεγονός ότι πολλοί χρήστες αισθάνονται άβολα όταν καλούνται να διαχειριστούν αιτήματα «φιλίας» τους ωθεί στο να «φοβούνται» και να αντιπαθούν αυτή τη διαδικασία.
Η Δρ Κάθι Τσαρλς, επικεφαλής της έρευνας και καθηγήτρια στη Σχολή Υγείας και Κοινωνικών Επιστημών του πανεπιστημίου, σημείωσε ότι «τα ευρήματα έδειξαν μια σειρά από παραδοξότητες. Για παράδειγμα, παρότι υπάρχει μεγάλη πίεση να είναι κανείς στο Facebook, παρατηρείται μεγάλη αμφιθυμία μεταξύ των χρηστών σχετικά με τα οφέλη του site». «Εκείνοι που έχουν τις περισσότερες επαφές, εκείνοι που έχουν επενδύσει περισσότερο χρόνο στο site, είναι όσοι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι στρεσαρισμένοι», τόνισε η Δρ Τσαρλς. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην πίεση που (αισθάνονται ότι) δέχονται οι χρήστες να δημοσιεύουν διαρκώς ενημερώσεις (updates) στο προφίλ τους για το τι κάνουν στη ζωή τους. «Είναι σαν ένα μίνι ειδησεογραφικό κανάλι του εαυτού σας. Όσο περισσότερους ανθρώπους έχετε (ως «φίλους»), τόσο πιο πολύ θεωρείτε ότι υπάρχει ένα ακροατήριο που σας περιμένει. Είστε περίπου μια μικρή διασημότητα. Όσο μεγαλύτερο είναι το ακροατήριο, τόσο μεγαλύτερη πίεση αισθάνεστε να πράξετε περιεχόμενο για τον εαυτό σας», εξήγησε η καθηγήτρια. Πολλοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνα δήλωσαν ότι το ενδεχόμενο να διαγράψουν το προφίλ τους στο Facebook τους κάνει «ανήσυχους», επειδή φοβούνται ότι έτσι θα χάσουν σημαντικές κοινωνικές πληροφορίες και εξελίξεις ή θα προσβάλουν τους «φίλους» τους. Η πλειονότητα των ερωτηθέντων ανέφερε ότι το καλύτερο πράγμα στο Facebook είναι ότι «σε κρατά σε επαφή».«Όπως ο τζόγος, έτσι και το Facebook κρατά τους χρήστες σε μια ‘’νευρωτική φυλακή’’. Οι χρήστες δεν ξέρουν αν πρέπει να μείνουν ή να φύγουν, με τον φόβο ότι θα χάσουν κάτι καλό», είπε η Δρ Τσαρλς.
Μεταξύ των αιτιών που προκαλούν ένταση στους χρήστες του Facebook, σύμφωνα με την έρευνα του Πανεπιστημίου Νάπιερ, συγκαταλέγονται η πίεση του να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο εφευρετικοί και διασκεδαστικοί, η υποχρέωσή τους να συμπεριφέρονται διαφορετικά ανάλογα με τον «φίλο» με τον οποίο έρχονται σε επαφή κάθε φορά και, κυρίως, το ενδεχόμενο διαγραφής των ανεπιθύμητων επαφών.
Μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Κολοράντο των Η.Π.Α., που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Οκτώβριο, κατέδειξε ότι το 57% των χρηστών του κοινωνικού δικτύου έχει διαγράψει κάποιον «φίλο» του. Οι ερευνητές έκαναν λόγο για το φαινόμενο του «unfriending» (η πρακτική της διαγραφής μιας επαφής σε ένα site κοινωνικής δικτύωσης), το οποίο, μάλιστα, επελέγη το 2009 από το λεξικό New Oxford American Dictionary ως «Λέξη της χρονιάς». Η έρευνα είχε καταγράψει ως λόγους διαγραφής μιας επαφής την έλλειψη «καλής συμπεριφοράς», τις συχνές αναρτήσεις με ανόητα ή επαναλαμβανόμενα σχόλια και τις δημοσιεύσεις για θέματα που ενδέχεται να προκαλέσουν εντάσεις.
Εδώ αξίζει να σημειωθει ότι ο δεύτερος κατά σειρά λόγος που οδήγει στην δημιουργία ενός διαδυκτιακού προφίλ (κυρίως όσον αφορά τους νέους ) είναι η μείωση του άγχους γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τα τελικά αποτελάσματα της κοινωνικής δικτύωσης.
Το 12% από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι η ενασχόληση με το Facebook τους κάνει να αισθάνονται «ανήσυχοι», ενώ το 32% ανέφερε ότι αισθάνονται «ένοχοι» επειδή στο παρελθόν απέρριψαν αιτήσεις «φιλίας». Το γεγονός ότι πολλοί χρήστες αισθάνονται άβολα όταν καλούνται να διαχειριστούν αιτήματα «φιλίας» τους ωθεί στο να «φοβούνται» και να αντιπαθούν αυτή τη διαδικασία.
Η Δρ Κάθι Τσαρλς, επικεφαλής της έρευνας και καθηγήτρια στη Σχολή Υγείας και Κοινωνικών Επιστημών του πανεπιστημίου, σημείωσε ότι «τα ευρήματα έδειξαν μια σειρά από παραδοξότητες. Για παράδειγμα, παρότι υπάρχει μεγάλη πίεση να είναι κανείς στο Facebook, παρατηρείται μεγάλη αμφιθυμία μεταξύ των χρηστών σχετικά με τα οφέλη του site». «Εκείνοι που έχουν τις περισσότερες επαφές, εκείνοι που έχουν επενδύσει περισσότερο χρόνο στο site, είναι όσοι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι στρεσαρισμένοι», τόνισε η Δρ Τσαρλς. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην πίεση που (αισθάνονται ότι) δέχονται οι χρήστες να δημοσιεύουν διαρκώς ενημερώσεις (updates) στο προφίλ τους για το τι κάνουν στη ζωή τους. «Είναι σαν ένα μίνι ειδησεογραφικό κανάλι του εαυτού σας. Όσο περισσότερους ανθρώπους έχετε (ως «φίλους»), τόσο πιο πολύ θεωρείτε ότι υπάρχει ένα ακροατήριο που σας περιμένει. Είστε περίπου μια μικρή διασημότητα. Όσο μεγαλύτερο είναι το ακροατήριο, τόσο μεγαλύτερη πίεση αισθάνεστε να πράξετε περιεχόμενο για τον εαυτό σας», εξήγησε η καθηγήτρια. Πολλοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνα δήλωσαν ότι το ενδεχόμενο να διαγράψουν το προφίλ τους στο Facebook τους κάνει «ανήσυχους», επειδή φοβούνται ότι έτσι θα χάσουν σημαντικές κοινωνικές πληροφορίες και εξελίξεις ή θα προσβάλουν τους «φίλους» τους. Η πλειονότητα των ερωτηθέντων ανέφερε ότι το καλύτερο πράγμα στο Facebook είναι ότι «σε κρατά σε επαφή».«Όπως ο τζόγος, έτσι και το Facebook κρατά τους χρήστες σε μια ‘’νευρωτική φυλακή’’. Οι χρήστες δεν ξέρουν αν πρέπει να μείνουν ή να φύγουν, με τον φόβο ότι θα χάσουν κάτι καλό», είπε η Δρ Τσαρλς.
Μεταξύ των αιτιών που προκαλούν ένταση στους χρήστες του Facebook, σύμφωνα με την έρευνα του Πανεπιστημίου Νάπιερ, συγκαταλέγονται η πίεση του να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο εφευρετικοί και διασκεδαστικοί, η υποχρέωσή τους να συμπεριφέρονται διαφορετικά ανάλογα με τον «φίλο» με τον οποίο έρχονται σε επαφή κάθε φορά και, κυρίως, το ενδεχόμενο διαγραφής των ανεπιθύμητων επαφών.
Μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Κολοράντο των Η.Π.Α., που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Οκτώβριο, κατέδειξε ότι το 57% των χρηστών του κοινωνικού δικτύου έχει διαγράψει κάποιον «φίλο» του. Οι ερευνητές έκαναν λόγο για το φαινόμενο του «unfriending» (η πρακτική της διαγραφής μιας επαφής σε ένα site κοινωνικής δικτύωσης), το οποίο, μάλιστα, επελέγη το 2009 από το λεξικό New Oxford American Dictionary ως «Λέξη της χρονιάς». Η έρευνα είχε καταγράψει ως λόγους διαγραφής μιας επαφής την έλλειψη «καλής συμπεριφοράς», τις συχνές αναρτήσεις με ανόητα ή επαναλαμβανόμενα σχόλια και τις δημοσιεύσεις για θέματα που ενδέχεται να προκαλέσουν εντάσεις.
Εδώ αξίζει να σημειωθει ότι ο δεύτερος κατά σειρά λόγος που οδήγει στην δημιουργία ενός διαδυκτιακού προφίλ (κυρίως όσον αφορά τους νέους ) είναι η μείωση του άγχους γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τα τελικά αποτελάσματα της κοινωνικής δικτύωσης.
ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ
Το facebook έχει μπει για τα καλά στα σπίτια μας και η διαδικτυακή επικοινωνία πράγματι ενισχύει την ανάγκη των ανθρώπων για επικοινωνία και διαπροσωπική επαφή. Για πολλούς είναι ένα μέσο που εξυπηρετεί με γρήγορο, άμεσο, εύκολο και ανέξοδο τρόπο την ανάγκη για διασκέδαση, γνωριμία, συζήτηση, φλερτ, ανταλλαγή απόψεων ή ακόμα και σχέσης. Αναμφισβήτητα, η χρησιμότητά του ως μέσω κοινωνικής δικτύωσης είναι μεγάλη. Από την άλλη, βλέπουμε πως εύκολα κάποιος κρύβεται πίσω από την ανωνυμία και την προστασία που αυτή προσφέρει και ενώ στο facebook μπορεί να έχει εκατοντάδες ή χιλιάδες φίλους, στη πραγματική ζωή είναι πιθανό να είναι μόνος. Αν και με τον τρόπο αυτό, μέσα από τα sites που δίνουν τη δυνατότητα για τη δημιουργία γνωριμιών, που ίσως τελικά καταλήξουν σε πιθανή ερωτική σχέση, προωθούνται οι νέες γνωριμίες και οι πραγματικές κοινωνικές επαφές, είναι περισσότερο συχνό το φαινόμενο να δημιουργούνται τάσεις απομόνωσης. Και αυτό γιατί το άτομο μαθαίνει και συνηθίζει να επικοινωνεί ανταλλάσσοντας εικόνες και μηνύματα χωρίς να έχει ανάγκη για προσωπική επαφή και αλληλεπίδραση, ενώ σταδιακά αποξενώνεται και παγιδεύεται στη μοναξιά του, την οποία προσπαθεί να καλύψει μέσω εφήμερων διαδικτυακών γνωριμιών που δεν οδηγούν πουθενά. Με τον τρόπο αυτό το άτομο επικοινωνεί μέσω του υπολογιστή, μη δυνάμενο να εμπλακεί και να επενδύσει συναισθηματικά σε μια ουσιαστική σχέση, αντικαθιστώντας πολλές φορές την αληθινή φυσική επαφή με την εικονική πραγματικότητα. Φαίνεται ότι τα άτομα αυτά υποφέρουν από άγχος στην καθημερινή τους ζωή και συναισθηματική αστάθεια, ενώ το γενικότερο προφίλ τους δείχνει εσωστρέφεια και χαμηλή κοινωνικότητα. Δεν είναι σπάνιο να εθιστεί κανείς στη χρήση facebook , αφού πράγματι είναι ελκυστικό, εύχρηστο και η «εποχή επιτάσσει τη χρήση του». Συνήθως ο χρόνος που αφιερώνει ο χρήστης αυξάνεται προοδευτικά και πολλοί είναι εκείνοι που μαρτυρούν πως με κάθε ευκαιρία είτε από τη δουλειά είτε από το σπίτι συνδέονται έστω και για λίγο. Το μεγαλύτερο ποσοστό όσων κάνουν χρήση στο facebook αφιερώνει τουλάχιστον μία ώρα καθημερινά, ενώ σε περίπτωση που κάποιος δεν μπορεί να συνδεθεί αναπτύσσει άγχος, ένταση και εκνευρισμό.
Μπορεί να ονομάζονται ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, αλλά απ’ ότι φαίνεται συντελούν σε μεγάλο βαθμό στην αντικοινωνικότητα!
Σύμφωνα με την καθηγήτρια Σέρι Τέρκλ, η τεχνολογία απειλεί να εξουσιάσει τις ζωές μας, κάνοντάς μας πιο αντικοινωνικούς και “λιγότερο ανθρώπινους”. Η Τέρκλ, που είναι κορυφαία ακαδημαϊκός στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, θεωρεί επίσης τη χρήση των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης ως μία μορφή της “σύγχρονης τρέλας”. Σύμφωνα με τη θεωρία της, η τεχνολογία, υπό την ψευδαίσθηση ότι μας επιτρέπει να επικοινωνούμε καλύτερα με τους ανθρώπους, στην πραγματικότητα μας απομονώνει από τις αληθινές, ανθρώπινες σχέσεις, σε μία εικονική πραγματικότητα η οποία είναι απλά μία φτωχή απομίμηση του πραγματικού κόσμου. Στο βιβλίο της ίδιας ‘’Alonetogether’’(Μόνοι μαζί) αναφέρει ότι η κοινωνική δικτύωση μέσω του διαδικτύου μπορεί να μας τρελάνει, επικαλούμενη την “παθολογική συμπεριφορά” που η ίδια έχει βιώσει πολλές φορές, όπως όταν για παράδειγμα ο κόσμος που θρηνεί σε μια κηδεία, ελέγχει συνεχώς το iPhone του.
Σίγουρα όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο γκρίζα αφόυ δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα έχει και θετικές επιδράσεις. Το πρόβλημα είναι ότι οι αρνητικές επιπτώσεις είναι τόσες πολλές που επισκιάζουν κάθε τι <<οφέλιμο>> των socialnetworks. Σε μελέτη που έγινε στο Εργαστήριο Κοινωνικών Δικτύων του Πανεπιστημίου Cornel στις ΗΠΑ ο Jeffrey Hancock, υπεύθυνος της μελέτης και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια δηλώνει: «Καθώς το facebook έχει κυρίως πολέμιους, αυτή είναι η πρώτη επίσημη επιστημονική μελέτη που αποδεικνύει ότι το Μέσο μπορεί να έχει και ιδιαίτερα θετικές επιδράσεις στην ψυχολογία και την ανάπτυξη ενός καλύτερου εαυτού». Οι βασικοί άξονες στους οποίους κατέληξαν μετά από έρευνα είναι δύο:
«Σε αντίθεση με τον καθρέφτη, ο οποίος μας υπενθυμίζει ποιοι πραγματικά είμαστε και μπορεί να έχει αντίθετη επίδραση από την προσδοκία μας εκείνη τη στιγμή, το facebook μπορεί να αποδώσει μόνο τη θετική πλευρά του εαυτού μας», σχολιάζει Hancock. «Δεν λέμε ότι προβάλει την απατηλή πλευρά του εαυτού μας, απλώς ότι προβάλλει αυτήν που θεωρούμε πιο όμορφη», ξεκαθαρίζει ο ίδιος.
Στο πλαίσιο της μελέτης φοιτητές χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Η πρώτη είχε ως αντικείμενο αλλαγές στο προφίλ του facebook, η δεύτερη να καθίσει μπροστά από ένα υπολογιστή που δεν ήταν σε λειτουργία και η τρίτη να βάλει έναν καθρέφτη μπροστά στον σβηστό υπολογιστή.Στην πρώτη ομάδα δόθηκαν τρία λεπτά για να ασχοληθούν με το προφίλ που είχαν φτιάξει στο κοινωνικό δίκτυο. Ακολούθως, δόθηκαν σε όλους τους φοιτητές ερωτηματολόγια ειδικά σχεδιασμένα να μετρούν την αυτοεκτίμηση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα οι φοιτητές που ασχολήθηκαν με το προφίλ τους είχαν πολύ υψηλότερη αυτοεκτίμηση από τις άλλες δύο ομάδες που απλώς κάθονταν μπροστά σε σβηστούς υπολογιστές. Μάλιστα, στην έρευνα φάνηκε πως στην πρώτη ομάδα, όση ώρα ασχολούνταν με το προφίλ τους οι συμμετέχοντες, άλλαζαν στοιχεία του προσωπικού τους προφίλ, βελτιώνοντας την εικόνα του εαυτού τους.
Αυτό εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους επιστήμονες καθώς όπως σχολίασαν «το να γνωρίζεις τι μπορείς να αλλάξει στον εαυτό σου ώστε να είσαι και να φαίνεσαι καλύτερος, μπορεί και να σε οδηγήσει στο να δεις καλύτερα τον εαυτό σου και να βελτιώσει πραγματικά θέματα που σε απασχολούν». Κάτι παρόμοιο δηλαδή με τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας
Μπορεί να ονομάζονται ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, αλλά απ’ ότι φαίνεται συντελούν σε μεγάλο βαθμό στην αντικοινωνικότητα!
Σύμφωνα με την καθηγήτρια Σέρι Τέρκλ, η τεχνολογία απειλεί να εξουσιάσει τις ζωές μας, κάνοντάς μας πιο αντικοινωνικούς και “λιγότερο ανθρώπινους”. Η Τέρκλ, που είναι κορυφαία ακαδημαϊκός στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, θεωρεί επίσης τη χρήση των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης ως μία μορφή της “σύγχρονης τρέλας”. Σύμφωνα με τη θεωρία της, η τεχνολογία, υπό την ψευδαίσθηση ότι μας επιτρέπει να επικοινωνούμε καλύτερα με τους ανθρώπους, στην πραγματικότητα μας απομονώνει από τις αληθινές, ανθρώπινες σχέσεις, σε μία εικονική πραγματικότητα η οποία είναι απλά μία φτωχή απομίμηση του πραγματικού κόσμου. Στο βιβλίο της ίδιας ‘’Alonetogether’’(Μόνοι μαζί) αναφέρει ότι η κοινωνική δικτύωση μέσω του διαδικτύου μπορεί να μας τρελάνει, επικαλούμενη την “παθολογική συμπεριφορά” που η ίδια έχει βιώσει πολλές φορές, όπως όταν για παράδειγμα ο κόσμος που θρηνεί σε μια κηδεία, ελέγχει συνεχώς το iPhone του.
Σίγουρα όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο γκρίζα αφόυ δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα έχει και θετικές επιδράσεις. Το πρόβλημα είναι ότι οι αρνητικές επιπτώσεις είναι τόσες πολλές που επισκιάζουν κάθε τι <<οφέλιμο>> των socialnetworks. Σε μελέτη που έγινε στο Εργαστήριο Κοινωνικών Δικτύων του Πανεπιστημίου Cornel στις ΗΠΑ ο Jeffrey Hancock, υπεύθυνος της μελέτης και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια δηλώνει: «Καθώς το facebook έχει κυρίως πολέμιους, αυτή είναι η πρώτη επίσημη επιστημονική μελέτη που αποδεικνύει ότι το Μέσο μπορεί να έχει και ιδιαίτερα θετικές επιδράσεις στην ψυχολογία και την ανάπτυξη ενός καλύτερου εαυτού». Οι βασικοί άξονες στους οποίους κατέληξαν μετά από έρευνα είναι δύο:
- Ο πρώτος είναι ότι το facebook σου επιτρέπει να εκθέσεις το καλύτερο κομμάτι του εαυτού σου, φιλτράροντας οτιδήποτε μπορεί να σε κάνει να αισθάνεσαι άσχημα.
- Ο δεύτερος ότι μπορείς να δημοσιεύσεις μόνο τις καλύτερες φωτογραφίες σου ή να αποκρύψεις ψεγάδια που φαίνονται στο φως του ήλιου και τον καθρέφτη.
«Σε αντίθεση με τον καθρέφτη, ο οποίος μας υπενθυμίζει ποιοι πραγματικά είμαστε και μπορεί να έχει αντίθετη επίδραση από την προσδοκία μας εκείνη τη στιγμή, το facebook μπορεί να αποδώσει μόνο τη θετική πλευρά του εαυτού μας», σχολιάζει Hancock. «Δεν λέμε ότι προβάλει την απατηλή πλευρά του εαυτού μας, απλώς ότι προβάλλει αυτήν που θεωρούμε πιο όμορφη», ξεκαθαρίζει ο ίδιος.
Στο πλαίσιο της μελέτης φοιτητές χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Η πρώτη είχε ως αντικείμενο αλλαγές στο προφίλ του facebook, η δεύτερη να καθίσει μπροστά από ένα υπολογιστή που δεν ήταν σε λειτουργία και η τρίτη να βάλει έναν καθρέφτη μπροστά στον σβηστό υπολογιστή.Στην πρώτη ομάδα δόθηκαν τρία λεπτά για να ασχοληθούν με το προφίλ που είχαν φτιάξει στο κοινωνικό δίκτυο. Ακολούθως, δόθηκαν σε όλους τους φοιτητές ερωτηματολόγια ειδικά σχεδιασμένα να μετρούν την αυτοεκτίμηση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα οι φοιτητές που ασχολήθηκαν με το προφίλ τους είχαν πολύ υψηλότερη αυτοεκτίμηση από τις άλλες δύο ομάδες που απλώς κάθονταν μπροστά σε σβηστούς υπολογιστές. Μάλιστα, στην έρευνα φάνηκε πως στην πρώτη ομάδα, όση ώρα ασχολούνταν με το προφίλ τους οι συμμετέχοντες, άλλαζαν στοιχεία του προσωπικού τους προφίλ, βελτιώνοντας την εικόνα του εαυτού τους.
Αυτό εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους επιστήμονες καθώς όπως σχολίασαν «το να γνωρίζεις τι μπορείς να αλλάξει στον εαυτό σου ώστε να είσαι και να φαίνεσαι καλύτερος, μπορεί και να σε οδηγήσει στο να δεις καλύτερα τον εαυτό σου και να βελτιώσει πραγματικά θέματα που σε απασχολούν». Κάτι παρόμοιο δηλαδή με τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας